Đỗ Văn Hạo nói: "Trước tiên cho nói qua cho các ngươi biết thầy thuốc xem bệnh như thế nào. Đầu tiên, muốn hiểu rõ người đó mắc bệnh gì, phải quan sát kỹ lưỡng toàn bộ, là phương pháp tổng hợp lại để chẩn bệnh. Chính là nhìn, nghe, hỏi, tiếp xúc, đây là bốn khía cạnh để kiểm tra bệnh tình, tổng hợp bốn phương diện này, cuối cùng phán đoán người bệnh có triệu chứng gì, mắc bệnh gì. Bệnh vị cùng bệnh tính là gì, sau đó tùy bệnh mà bốc thuốc . Cho nên, nhìn, nghe, hỏi, sờ bốn phương pháp chẩn trị này đều phải hiểu rõ, đều phải biết mới có thể thu được đầy đủ tin tức để hỗ trợ biện chứng".
Nhị nữ gật đầu, Bàng Vũ Cầm nói: "Nhìn, nghe, hỏi, sờ là như thế nào?"
"Nhìn chính là quan sát tình huống của người bệnh, cả toàn thân cùng đầu, mặt, ngũ quan, tứ chi, nơi bài tiết, đặc biệt tình lưỡi tượng, chứng bệnh khác nhau sẽ có những biến hóa khác nhau, nghe chính là nghe âm thanh cùng mùi vị, kể cả hô hấp, nói chuyện ho khan, âm thanh trái tim, âm tràng vị cùng một số mùi vị đặc thù, những chứng bệnh bất đồng thì tạo thành những biến hóa bất đồng, nhìn ra được điều này, sẽ biết là chứng bệnh gì. Một lương y đối với những biến hóa này đều phải thuộc lòng. Hỏi chính là hỏi cảm giác chủ yếu thường có trong thời gian phát bệnh của người bệnh hỏi về nóng lạnh, đau đớn, giấc ngủ, ăn uống, và những điều khác... v.v... Sờ chính là sờ mạch tượng, đây là một trong những phương pháp chủ yếu để thầy thuốc hiểu rõ bệnh tình. Nhất thời bây giờ nói cũng không hết được, như vậy đi, gặp phải người bệnh cụ thể, ta sẽ tranh thủ giảng cho các ngươi".
Tuyết Phi Nhi đương nhiên chưa đủ, nói: "Vậy trước tiên ngươi dạy ta các thiết chẩn (1) có được hay không? lần sau khi gặp một người bệnh, ta sẽ thử bắt mạch".
"Được thôi". Đỗ Văn Hạo tiện tay nắm lấy tay Bàng Vũ Cầm, chỉ vào cổ tay nàng nói: "Huyết mạch quán thông toàn thân, bên trong nối liền với tạng phủ, thông với các thớ thịt bên ngoài, cho nên mạch tượng có thể phản ánh toàn bộ chức năng của tạng phủ, khí huyết, tổng tình huống âm dương. Chủng loại tượng mạch, từ xưa đến nay kiế giải không giống nhau, Tây Tấn Vương Thúc Hòa cùng với (Mạch Kinh) phân thuật tam bộ cửu hầu, mạch pháp cổ tay, cùng với hai mươi tư loại mạch tượng. Minh triều..., ôi không phải thời đại..., nghiên cứu mạch tượng nhiều hơn một ít với hai mươi tám loại mạch tượng. Cũng đã qua nghiên cứu tỉ mỉ".
Tuyết Phi Nhi sờ sờ mạch đập cổ tay, ngạc nhiên nói: "Chỉ sờ vuốt như vậy là có thể biết bệnh gì? thật là thần kỳ!"
Đỗ Văn Hạo cười nói: "Đương nhiên không phải vậy, dựa vào nhắm mắt bắt mạch có thể biết là bệnh gì, đó là khoác lác. Thiết chẩn chỉ là một trong bốn phương pháp chẩn mạch, biện chứng nhất định phải tập hợp các phương pháp chẩn bệnh, không thể thu được dưa hấu thì bỏ hạt mè hiểu đầu thì bỏ qua cuối, như vậy sẽ trở thành đầu thừa đuôi thẹo chính là thầy thuốc lang băm đó. Trong tứ chẩn một loại cũng không thể thiết, chứng bệnh cụ thể có thể được biểu hiện rõ trong một hoặc vài phương pháp".
"Hay là ngươi nói qua làm thế nào để chẩn mạch nha".
"Ngươi nha, sốt ruột như vậy, tính cách này rất không phù hợp với nghề y, "À!" thầy thuốc phải Thái Sơn sụp đổ trước mắt mà vẫn bình tĩnh, gặp nguy tính toán không loạn, gặp phải bệnh nhân mắc bệnh nặng ngàn cân treo sợi tóc cũng không thể rối loạn chân tay, chỉ như vậy mới có thể xem bệnh chuẩn xác, tìm được biện pháp hữu hiệu để cứu chữa. Lại nói về thiết chẩn, phương pháp thiết chẩn ví dụ như Tố Vấn, thì có "tam bộ cửu hầu chẩn pháp" là kiểm tra toàn bộ nhịp đập của huyết mạch ở khắp thân thể, Y Thánh Tượng Trọng Cảnh ở trong Thương Hàn Tạp Bệnh Luận cũng có đưa ra mạch cổ tay, mạch dương, Thái Khê tam bộ chẩn y pháp mà thầy thuốc vẫn thường dùng chính là bắt mạch cổ tay chẩn bệnh. Mạch cổ tay từ bàn tay tới khuỷu tay gồm thốn, quan, xích ba bộ mạch, hai tay đều có ba bộ, tất cả là sáu bộ mạch".
"Toàn thân có rất nhiều mạch máu, vì sao chỉ cần chẩn mạch ở cổ tay?"
"Hỏi rất hay! Kỳ thật đạo lý này rất đơn giản. Cổ tay thuộc về Thủ Thái Âm Phế Kinh mạch. Là nơi mà huyết lưu tuần hoàn lúc đầu, chạy dọc mười hai kinh mạch theo toàn thân sau đó lại quay về cổ tay. Cho nên cổ tay là nơi hội tụ mạch máu. Mà cổ tay mạch khí rất vượng. Mạch tượng cũng rất rõ ràng. Hơn nữa mạch cổ tay nằm ở trên cổ tay lúc bắt mạch cũng tương đối thuận tiện. Nếu như chẩn ở những vị trí khác, tỷ như Trương Trọng Cảnh nói về Phu dương, Thái Khê. Đây là hai huyệt đạo nằm ở trên chân. Nếu như là một lão hán thì còn tốt, cùng lắm là ở chân có mùi thối. Nhưng nếu như là một đại cô nương, hay tiểu tức phụ. Chung quy không thể ôm gót ngọc người ta mà sờ tới sờ lui được?"
"Hihihi..." Nhị nữ che miệng cười khúc khích.
Tuyết Phi Nhi khuôn mặt cổ quái nói: "Nếu Cầm tỷ bị bệnh. TIên sinh có thể cầm lấy gót sen của nàng chẩn Phu Dương, Thái Khê. Nàng không ngại ngùng mà còn rất vui ý chứ".
"Ngươi, cái cô gái chết bầm kia! Đánh cho bây giờ!" Bàng Vũ Cầm xấu hổ đỏ mặt, đưa tay nhéo nàng.
Tuyết Phi Nhi cười khanh khách né tránh: "Được rồi đừng có náo loạn nữa. Tiên sinh đang truyền y thuật đó!"
Bàng Vũ Cầm hung hăng trừng mắt liếc nàng một cái rồi tiếp tục ngồi ngẩng khuôn mặt đỏ hồng nhìn Đỗ Văn Hạo.
Đỗ Văn Hạo cũng hơi xấu hổ, ho nhẹ một tiếng rồi nói tiếp: "Bắt mạch cổ tay còn có một nguyên nhân nữa, chính là mạch cổ tay còn có thể phản ánh tổng quát cơ thể người là thịnh hay suy, phải biết rằng phế tỳ cùng với Thái Âm Kinh..."
"Cái gì là Thái Âm Kinh?" Tuyết Phi Nhi ngẩng khuôn mặt xinh xắn lên hỏi.
"Thái Âm Kinh chính là..., ta đang nói với ngươi về bắt mạch, ngươi lại đi hỏi về kinh mạch, sắp rối loạn rồi, phải tuần tự, nhiều như vậy nếu không hiểu phải giải thích thì cho đến sáng ngày mai cũng nói không xong về vấn đề bắt mạch".
Bàng Vũ Cầm cười nói: "Đúng vậy Phi Nhi, đừng ngắt lời, nghe tiên sinh nói đi".
"Được được, ta không ngắt lời, ngươi nói tiếp đi".
"Ừm..., ta nói đến chỗ nào rồi nhỉ?"
"Phế tỳ cùng với Thái Âm Kinh!" Tuyết Phi Nhi cười nói: "Quên đi, ngươi đừung giải thích nữa, hay là trực tiếp nói cho chúng ta bắt mạch như thế nào, ta muốn thử xem bệnh".
"Được, mạch cổ tay sáu bộ tạng phủ chia làm hậu, trung, tả, hữu, thốn, quan, xích tương ứng liên quan tới ngũ tạng lục phủ, thốn quan xích thay đổi là phản ánh sự thay đổi của ngũ tạng lục phủ".
Tiếp theo Đỗ Văn Hạo tóm tắt cho nàng.
Đặc điểm của hai mươi tám loại mạch tượng cùng phản ứng từng chứng bệnh của chúng. Nói xong về mạch lại đơn giản giới thiệu về phần nội dung chẩn lưỡi, lưỡi hình cùng trạng thái lưỡi cùng mạch lạc ở dưới lưỡi về những điều trọng yếu trong chẩn lưỡi, lại vừa nói những loại hình đài lưỡi trọng điểm cùng những chứng bệnh chính, lại vừa giải thích tóm tắt bát cương biện chứng triệu chứng cơ bản cùng đặc điểm.
Vừa mới nói tới đây, liền trước sau hai bệnh nhân đi tới. Vừa hỏi tới, đều là cảm lạnh.
Người bệnh thứ nhất ngồi xuống không ngừng ho khan.
Đỗ Văn Hạo trước tiên bắt mạch cho hắn sau đó nói với nhị nữ: "Hai ngươi thử theo cách ta vừa dạy, xem bọn họ mắc chứng bệnh gì".
"Được thôi!" Tuyết Phi Nhi hỏi người bệnh nọ: "Ngươi làm sao vậy?"
Người bệnh nọ nghi hoặc nhìn Đỗ Văn Hạo: "Không phải Đỗ đại phu tọa đường sao?... Khụ khụ".
Đỗ Văn Hạo mỉm cười nói: "Không sai, hai cô nương này theo ta học y. Để cho bọn họ xem xét. Yên tâm ta ở một bên nghe, chờ một lát sau đó ta sẽ tự mình khám lại cho các ngươi. Được chứ?"
"Ồ, được. Cảm ơn đại phu. Ta cảm thấy rất khó chịu... khụ khụ khụ..., tối hôm qua ta vào WC đi tiểu ban đêm, nhưng ăn mặc hơi mỏng manh, kết quả là bị cảm lạnh. Một ngày đêm liền nóng rần lên, cái trán nóng vô cùng, toàn thân lạnh lẽo, hai cái chăn bông cũng không đủ ấm, rất lạnh, lại còn ho khan..."
Bàng Vũ Cầm cũng hỏi: "Các đốt ngón tay cảm giác như thế nào?"
"Đau nhức! Bên trong các đốt ngón tay đau như muốn rớt ra".
"Khụ khụ khụ..."
Tuyết Phi Nhi tiếp tục: "Có ra mồ hôi không?"
"Không ra mồ hôi chỉ là toàn thân nóng bỏng".
Tuyết Phi Nhi chỉ chỉ cái gối chẩn mạch: "Ở đây, đặt lên đây, ta bắt mạch cho ngươi".
Người bệnh duỗi cánh tay ra, Tuyết Phi Nhi dáng vẻ khoa trương đưa ba đầu ngón tay đặt lên cổ tay người bệnh, nhắm mắt cảm nhận mạch đập: "Cái này... hình như là.... Trầm mạch! Trầm mạch biểu thị cái gì nhỉ? Đúng rồi, nội chứng! Hơn nữa, mạch này còn có... hơi rít! Hẳn là khí trệ, huyết ứ! Đỗ tiên sinh, ta nói có đúng không?"
Đỗ Văn Hạo mỉm cười lắc đầu nói: "Nói bừa rồi! Vũ Cầm, ngươi nói xem".
"Vâng!"
Bàng Vũ Cầm ngưng thần chẩn mạch sau đó nhìn Đỗ Văn Hạo chỉ chần chờ chốc lát rồi nói: "Hình như mạch tượng chuyển động như là gỗ nổi trong nước, thuyền trôi trên nước rất dễ dàng tiếp xúc, lặp lại bất thường, dựa theo lời vừa rồi của tiên sinh, hẳn là phù mạch! Hơn nữa, mạch như bị dây thừng kéo nên mạnh mẽ kháng lại, hẳn là khẩn mạch".
Đỗ Văn Hạo tán thưởng mà gật đầu: "Vũ Cầm thật là thông minh hơn người, lan tâm tuệ chất, xem rất chuẩn".
Tuyết Phi Nhi ở một bên chu miệng nói: "Ừ thì nàng lam tâm tuệ chất, ta là một đại ngốc!"
Đỗ Văn Hạo nói: "Bảo ngươi ngốc nghếch quả thật không sai, lúc nãy ta đã nói qua, phải tổng hợp các phương pháp chẩn mạch lại, lúc trước ngươi hỏi cũng đã biết là hắn bị cảm lạnh, đã nói rõ là đi ra ngoài nên bị cảm lạnh, trong lúc chẩn mạch thì cần quan sát xem mạch của hắn có phù hợp với những đặc thù của ngoại cảm phong hàn không, mạch tượng của ngoại cảm phong hàn là mạch phù, nhưng ngươi lại bảo là mạch trầm, điều này không phải rất mâu thuẫn sao. Lại nói, ngoại cảm phong hàn, chủ yếu là do lạnh dẫn tới, huyết mạch tất nhiên là co lại, hiển nhiên chính là khẩn mạch, nhưng ngươi lại nhìn ra lá sáp mạch, lại còn cái gì khí trệ, huyết ứ, những cái đó ở đâu ra vậy!"
Khuôn mặt xinh xắn của Tuyết Phi Nhi đỏ ửng lên nói: "Làm bộ làm tịch, dù sao ta chỉ cùng Vũ Cầm tỷ học cho vui, ngươi dạy nàng là được rồi!"
"Không muốn học thì đừng học, muốn học phải có quyết tâm! Được rồi tiếp theo các ngươi xem lưỡi tượng, phiền ngươi lè lưỡi ra". Người bệnh theo lời duỗi đầu lưỡi ra. Đỗ Văn Hạo nói: "Hai ngươi xem qua lưỡi tượng của hắn như thế nào?"
Tuyết Phi Nhi nhìn nhìn, giành nói: "Lưỡi màu bạc!"
Bàng Vũ Cầm cũng gật đầu.
Đỗ Văn Hạo khen: "Lần này có khá hơn".
"hihi, xem lưỡi đài so với bắt mạch dễ hơn nhiều, mạch tượng lại có mấy chục loại, ai mà có thể thoáng cái là phân biệt rõ ràng a. Sau này xem bệnh chỉ nhìn lưỡi tượng là được rồi".
Bàng Vũ Cầm nói: "Không được, tiên sinh nói, phải tổng hợp các phương pháp để chẩn bệnh, nhìn nghe hỏi sờ đều phải dùng tới, không thể chỉ dùng một phương pháp, nếu không sẽ phạm sai lầm".
Đỗ Văn Hạo gật đầu: "Đúng vậy, các ngươi tiếp tục, lưỡi đài trừ bạc ra, màu sắc đài như thế nào?"
"Cái này dễ thôi!" Tuyết Phi Nhi nói: "Ngươi vừa rồi có nói đài sắc có trắng, vàng, đen tro ba loại, đài lưỡi của hắn vừa nhìn là biết đài màu vàng rồi!"
Bàng Vũ Cầm đến gần nhìn kỹ lắc đầu nói: "Hình như có chút không đúng! Ngươi xem, hai bên đầu lưỡi của hắn màu trắng, chỉ có ở giữa màu vàng. A? Nhìn kỹ còn có cái hạt nhỏ màu vàng, là cái gì vậy?"
Người bệnh xấu hổ gãi đầu: "Xin lỗi, lúc trước ta nghe người ta nói tử bì có thể trị cảm lạnh ho khan cho nên ngậm một khối trong miệng, đi vào đây vừa mới nhả ra".
Đỗ Văn Hạo hì hì cười một tiếng, chỉ vào Tuyết Phi Nhi nói: "Ngươi nha, đúng là không cẩn thận! Được rồi, các ngươi nói xem nên giải thích chứng bệnh của hắn như thế nào?"
Tuyết Phi Nhi ho nhẹ một tiếng, gật gù đắc ý nói: "Nhìn hắn tinh thần không vượng, vẻ mặt ốm yếu xanh xao, nghe hắn nói chuyện chậm chạp vô lực, hỏi hắn ban đêm ra ngoài chịu lạnh, sờ, mạch hắn là mạch phù, mạch khẩn. Cho nên thuộc về chứng ra ngoài vào ban đêm vô ý chịu lạnh làm cho bị cảm lạnh!"
Bàng Vũ Cầm cũng không nhịn được cười, đẩy nàng một cái: "Nói cái gì vậy? Nào có chứng bệnh nào là ra ngoài vào ban đêm không cẩn thận bị cảm lạnh".
"Vậy ngươi nói hắn là bị chứng gì? Phải nói ra từ bốn phương pháp chẩn bệnh 'nhìn nghe hỏi sờ' ư".
-----------
(1) Thiết chẩn: Sờ để chẩn bệnh.