Tề Hành sinh ra vốn đã được trời cao ưu ái, gia thế hiển vinh, anh tuấn hơn người, đối xử với mọi người luôn hiền lành độ lượng, tính tình điềm đạm, không cần cha nhắc nhở hay trách mắng, tự giác chăm chỉ học hành, như anh Bảo (Giả Bảo Ngọc trong Hồng Lâu Mộng nhé) đã là tốt lắm rồi nhưng so với anh Bảo lại còn thêm mấy phần chín chắn. Cậu ta ở Thọ An Đường ăn dăm ba bữa cơm trưa, chuyện trò vui vẻ, nói năng lễ phép, ngay cả Phòng ma ma thủ tiết hai mươi tám năm cũng mềm lòng đi nhiều.
Khoảng hai mươi năm trước, vận may rơi xuống phủ Tề quốc công. Hai vị công tử đều cưới được con gái nhà danh giá. Con trai cả cưới trưởng nữ nhà Binh Mã đại nguyên soái, cậu của Hoàng Thượng. Con thứ cưới con gái độc nhất nhà Tương Dương hầu. Tề quốc công vốn là công phủ [‘] đứng hàng thấp kém trong dòng dõi quý tộc, sau một đêm liền bước lên bục cao nhất, nhưng mà vận may này phải trả giá cao. Hai con dâu đều có lai lịch phong tư hơn người nên tất nhiên tính tình đều không phải dạng vừa, trước tiên dỗ mẹ chồng đến đầu óc mụ mị, sau đó quản chồng chặt chẽ.
[‘]Tước Công, tước to nhất trong năm tước, Công Hầu Bá Tử Nam.
Con dâu cả áp dụng bãn lãnh trị quân mạnh mẽ từ cha, lôi một đoàn oanh oanh yến yến trong phòng chồng ra nhổ hoa ngắt cỏ quét sạch, khiến cho hai vợ chồng đến nay dưới gối chỉ có một con trai, lại còn ốm đau liên miên, tuy thế lực nhà mẹ đẻ giờ không bằng lúc trước nhưng bảo đao của Tề đại lão gia cũng đã cùn, dù phấn đấu cũng không thêm được mụn con trai nào. Mấy năm sau, con dâu thứ hai vào cửa, cũng noi gương mà ăn sống nuốt tươi cha Tề Hành. Sau khi sinh hạ Tề Hành, Bình Ninh quận chúa không thể sinh thêm, nhưng Tề đại nhân cũng đừng mong xây dựng mặt trận thứ hai, chỉ có thể ngậm đắng nuốt cay theo quận chúa và một người vợ lẽ đã lớn tuổi không con mà sống qua ngày.
Ngoại trừ ông anh họ nằm trong phòng dưỡng bệnh quanh năm suốt tháng, ngay cả anh, chị, em, Tề Hành cũng không có lấy một người, thường ngày có thể chơi đùa với anh em họ hàng, thế nhưng quận chúa đối với tất cả con gái có khả năng trở thành con dâu mình đều phòng thủ nghiêm ngặt. Cho nên hằng ngày chị em họ cũng đừng mong qua lại. Sau khi vào Thịnh phủ học tập, Bình Ninh quận chúa ngày đêm đều giảng giải về chuyện trai gái phải giữ ý tứ. Tề Hành đối với Như Lan và Mặc Lan như hoa như ngọc đều kiên trì giữ khoảng cách. Duy chỉ có Minh Lan, quận chúa cũng không biết nên nói sao cho phải.
Cho nên đối với Tề Hành mà nói, Minh Lan chính là cô bé duy nhất mà cậu ta gặp từ trước đến nay, lại còn xinh xắn đáng yêu như chú sóc con mũm mĩm. Tề Hành vừa nhìn đã thấy yêu mến. Minh Lan lại còn hay bày ra khuôn mặt nghiêm túc của người lớn. Mới đến ăn mấy bữa cơm, Tề Hành không nhịn được mà muốn trêu chọc, ầm ĩ với nàng. Thực ra, Tề Hành rất biết đối nhân xử thế. Hôm ấy, được ăn món canh cá và món cá kho của Minh Lan, ngày thứ hai cậu ta liền mang một cái hộp lấy từ đáy rương nhà mình ra cho Minh Lan, là sách dạy nấu ăn, có cách nấu canh, làm dược thiện, hay cách làm bún mì. Có hôm thấy Minh Lan đang thêu thùa may vá, ngày thứ ba cạu ta liền mang đến mấy quyển sưu tầm các kiểu họa tiết mới ra ở kinh thành, ngoài ra còn thêm một túi đựng dây cườm nhiều màu sắc.
Minh Lan không cự tuyệt được cám dỗ, mà con người nàng lúc đầu thường hay gây khó dễ cho người khác nhưng sau khi thân thiết hơn sẽ chuyển sang ân cần niềm nở, rất đáng yêu. Bưng ghế, rót nước cho Tề Hành, thấy cậu ta học xong, nàng liền ân cần hỏi han 'Anh Nguyên Nhược học hành vất vả nên tranh thủ nghỉ ngơi một lát', chú sóc nhỏ mập mạp bận rộn chạy tới chạy lui, tán gẫu với Tề Hành vô cùng lém lỉnh, hài hước.
"Em Sáu! Em đang ỷ mạnh hiếp yếu đấy." Tề Hành thấy Minh Lan cầm nhánh thủy tảo trêu chọc cá vàng, cố tình nói giỡn.
Minh Lan giả ngu nói: "Không phải đâu. Nó đánh em trước, em không biết nó yếu hơn em mà."
"Sao em không chơi nữa?" Tề Hành thấy nàng vứt nhánh thủy tảo đi, lại hỏi.
Minh Lan rất thành thật nói: "Em nghe lời anh Nguyên Nhược, không ỷ mạnh hiếp yếu." Nàng cảm thấy mình thực sự rất thảo mai.
Tề Hành rất vui vẻ, vừa vò đầu nàng, vừa cười đến đau cả ruột. Mặt mày giãn ra, đẹp trai tuấn tú tỏa hào quang chói mắt, phảng phất phong nhã giống như trong bức tranh Ngụy Tấn(1) của Cố Khải Chi[‘], làm điên đảo mấy đứa nha hoàn trong Thọ An Đường.
[‘] Cố Khải Chi là một họa sĩ lớn thời Đông Tấn
Đến hôm thứ tư, cuối cùng cậu ta cũng không đến ăn cơm trưa. Minh Lan tiếp tục cầm nhánh thủy tảo, hờ hững tiến đến bên cạnh chậu cá vàng.
"...Cô chủ." Từ bên ngoài, Tiểu Đào ngó đầu vào, trên tay cầm một sọt cỏ rất tinh xảo, vẻ mặt ngây ngô: "Cậu Tề bảo người đưa cái này đến cho cô chủ, nói lấy cỏ đùa cá vui hơn."
Minh Lan dừng một lúc, vô cùng mỏi mệt. Được rồi, có lẽ nàng suy nghĩ nhiều quá thôi...
…
Từ sau khi Mặc Lan vào ở Uy Nhuy Hiên, đầu Vương thị nở ra gấp đôi. Ngoài mặt thì tiền hàng tháng của các cô đều phân phát giống nhau, nhưng Vương thị lại có lòng riêng muốn cho con mình được nhiều hơn chút, chẳng là mỗi quý sẽ may ba bộ đồ mới mặc hàng ngày, đương nhiên con gái mình phải thêm hai bộ. Lão phu nhân biết cũng không nói gì nên Vương thị được đà lấn tới. Không ngờ, Mặc Lan nhìn nhu nhược thế mà lại tinh mắt, hôm nọ thấy Như Lan lấy đâu ra một cây trâm cài tóc mới cũng đòi khóc lóc cả buổi sáng, khóc đến hai mắt sưng húp cả lên, vẻ mặt đau thương, sau đó lại đi ra đi vào để cho ai cũng nhìn thấy. Vương thị tức đến nghiến răng nghiến lợi, chỉ muốn đến vả một cái cho bõ tức.
Lưu Côn khuyên nhủ: "Phu nhân đừng để bụng. Cô ấy có đi tìm lão gia khóc lóc than thở thì đã sao? Ba cô đều có chỗ dựa cả, lão gia cũng biết rõ. Cô nhà ta có phu nhân, cô Tư có dì Lâm, còn cô Sáu có lão phu nhân, đều có lòng riêng cả thôi. Có bản lĩnh thì đem tất cả tài sản của dì Lâm thu hồi hết đi, gọi cả cô Sáu dời Thọ An Đường đến Uy Nhuy Hiên luôn, để cho phu nhân dạy dỗ cả mấy cô luôn một thể. Khi đó, nếu phu nhân có nặng nhẹ thì lão gia mới dám nói chứ."
Vương thị ão não nói: "Cái này tôi cũng biết, phía lão gia tôi nói ra cũng không sợ. Nhưng mà con ranh láo toét kia, cả ngày cứ vác mặt khóc tang đi ra đi vào, người ngoài không hiểu lại đồn thổi mang tiếng thì không biết thế nào mà lần."
Lưu Côn cười nói: "Con nít ranh chưa biết mưu sâu kế hiểm là gì, cứ tưởng rằng làm như thế có thể quản được phu nhân. Phu nhân đừng ngại đi trước một bước, đến nói với lão gia, nói là phu nhân một không đánh, hai không mắng, nhưng mà cô Tư cứ khóc sướt mướt cả ngày. Phu nhân sợ rằng mình chăm sóc không tốt, hay là để cho cô Tư trở về đi. Một ngón tay phu nhân cũng chưa từng chạm vào cô Tư. Chờ xem, cô ấy có thể nói gì được nữa? Nếu như cô ấy còn dám nói phu nhân bên trọng bên khinh, phu nhân càng dễ ăn dễ nói hơn."
Vương thị chần chờ nói:"... Nếu là nó cái gì cũng không nói, chỉ ngồi một chỗ khóc lóc thì sao?”
Lưu côn lắc đầu nói:" Phu nhân có thể nói là, người tận tâm chăm sóc cô ấy đến rạc cả người không nói làm gì, cả ngày cô ấy chỉ biết khóc, khóc đến mức sống dở chết dở, cứ làm như mẹ kế bắt nạt con gái không bằng, tiếng xấu này người không mang nổi, muốn hỏi lão gia phải làm sao đây?"
Vương thị cảm thấy có chút ái ngại, xác định không phạm phép tắc gì mới theo lời Lưu Côn mà làm. Thịnh Hoành nghe xong, trong lòng có chút không vui, bèn đi tìm Mặc Lan nói chuyện, vừa vào cửa đã bắt Mặc Lan quỳ xuống nghe giáo huấn. Nha hoàn đứng bên ngoài chỉ nghe thấy 'Mặc Lan không được khóc', còn có Thịnh Hoành tức giận mắng'...Học ở đâu mấy cái trò thấp hèn một khóc lóc hai ấm ĩ ba thắt cổ'...'Nên chăm chỉ học một ít phong thái của tiểu thư thế gia đi','...Tịch thu...tài sản' vân…vân, sau đó liền phẩy tay áo bỏ đi.
Mặc Lan lớn như vậy nhưng lần đầu tiên bị cha mắng, khóc trọn một đêm, ngày thứ hai liền cun cút thành thật đi thỉnh an Vương thị, bưng trà rót nước làm tròn bổn phận của con gái. Vương thị nói cái gì, nó liền nghe cái đó, dù bị trách mắng cũng ngoan ngoãn vâng lời, cúi đầu lắng nghe. Thấy bộ dạng đáng thương của nó, Vương thị cũng không tiện lên mặt gây khó dễ, làm đúng bổn phận mẹ cả.
Cổ đại là xã hội nam quyền, nam nữ được phân chia công việc rõ ràng. Đàn ông kiếm tiền, đàn bà quản lý gia đình. Nhà thế gia con sinh ra thì mỗi người quản một phần. Thịnh Hoành quản việc học hành làm quan của con trai. Vương thị chịu trách nhiệm rèn giũa phẩm hạnh con gái, phân phát tiền hàng tháng, xử lý việc trong nhà, còn quản lý đám người hầu kẻ hạ, lại còn phải may quần áo, trang sức cho con gái theo từng mùa. Như thường lệ, cùng giao lưu với đám nữ quyến nhà quan ở Đăng Châu, Vương thị định dẫn ba cô Lan đi gặp khách. Nhưng mà, Thịnh lão phu nhân rất kì lạ, ba lần thì có tới hai lần không cho Minh Lan đi.
Mấy ngày sau, mẹ Vương thị đến. Vương thị mới chợt hiểu ra, thở dài một tiếng: “Lão gia tính toán thật giỏi, đúng là tấm lòng người làm cha!”
Lưu Côn đang ngồi trên kháng cùng Vương thị đối chiếu sổ sách, nghe xong vội hỏi tại sao. Vương thị cười khổ nói: "Lão gia vẫn còn lưu chút tâm tư muốn đem hai đứa con gái đặt dưới danh nghĩa của tôi. Minh Lan thì thôi, lão phu nhân ôm nó qua, sau này gia đình nhà chồng cũng không cần tôi phải lo nữa. Nhìn lúc cậu Tề đến thì biết, con bé kia cũng là đứa biết suy nghĩ, không học cái thói nịnh nọt không biết xấu hổ là gì, biết thân biết phận, không tranh giành với chị. Đem nó đặt dưới danh nghĩa tôi cũng không sao, cùng lắm thì tôi cho nó thêm ít của hồi môn, nhưng mà cái Tư...Hừ! Lão gia cũng hiểu rõ, tôi với mụ Lâm ghét nhau mấy năm nay, chuyện con cái chẳng dính dáng gì đến nhau, không tiện ép buộc tôi thu nhận cái Tư liền bày ra chủ ý chờ gạo nấu thành cơm. Trước tiên mang người đến, để cho tôi dạy dỗ dẫn đi gặp khách khứa, chờ Mặc Lan lớn, chuyện mai mối, muốn tôi nhớ nó ở dưới danh nghĩa mình, lúc đó tôi cũng không tiện từ chối."
Lưu Côn nghe xong, bụng thầm nghĩ, phu nhân có tiến bộ, cười nói: "Phu nhân nói có lý, tôi cũng nghĩ vậy. Nhưng mà phu nhân cũng đừng lo lắng quá. Con gái dòng thứ được ghi dưới danh nghĩa mẹ cả là chuyện thường, gia đình nào cũng có. Chuyện này nếu ghi vào gia phả, trước là lừa gạt ông bà tổ tiên, tiếp nữa là lừa gạt con cháu thế hệ sau, chứ thời nay ai là con ai, đều biết rõ cả! Chẳng nhẽ còn nói với nhà thông gia, Mặc Lan là con ruột phu nhân, chẳng qua là nhìn vào thể diện của phu nhân mà tìm được mối hôn sự tốt mà thôi, nhưng mà cho dù có thể diện đến mấy thì cũng không thể hơn được khuê nữ dòng chính đúng không?!"
Vương thị thở dài nói: “Mấy lời chị nói, tôi cũng biết, chỉ là trong lòng khó chịu mà thôi." Nhớ đến điệu bộ được yêu chiều của dì Lâm ngày xưa, Vương thị lại âu lo phiền muộn, muốn nghĩ ra biện pháp gì đó hành hạ con gái của tiện nhân kia thật thê thảm mới được, nhưng mà lại không thể làm bừa, sơ sẩy một chút là liên lụy con gái mình, mất cả chì lẫn chài cũng nên.
Lưu Côn nhìn sắc mặt của Vương thị, hiểu rõ nàng ta lại để tâm vào chuyện vụn vặt, liền khuyên nhủ: "Phu nhân nên nghĩ thoáng một chút, sau này cô ấy lấy chồng cũng chỉ có thể dựa vào thể diện của phu nhân, miễn là tương lai cậu Bách có tiền đồ, nàng ta còn phải nhìn sắc mặt của phu nhân ấy chứ. Như tôi nói đó, phu nhân chớ chấp nhặt với con nàng ta, nên để tâm đến chuyện học hành của cậu Bách mới là quan trọng. Thi hương sắp đến gần, chỉ mong cậu Cả có thể thi đỗ, vinh quang nửa đời sau của phu nhân đều phụ thuộc vào đó cả."
Vương thị nhớ đến con trưởng, tinh thần liền phấn chấn, vỗ ghế đôn nói: “ Không sai. Tiện nhân kia suốt ngày khoe Phong nhi chăm học, thi huyện hai lần mới qua. Lão gia cứ cưng chiều như gì ấy, buồn cười là lần thi viện này lại rớt, để xem nàng ta còn dám nói láo nữa không! Chị nhắc nhở rất đúng. May mà mẹ bảo chị đến nhà tôi!”
Đọc sách một năm như vậy, gần đến kì thi hương, Trang tiên sinh tất bật giảng kinh dạy văn, buổi học Luận ngữ của Trường Đống cũng đổi thành nửa ngày, chỉ chừa ba thiếu niên ở lại học ôn thêm. Trường Phong mặc dù không phải sinh đồ, nhưng cũng một nửa cũng coi như thí sinh, cùng được lôi vào ban học bổ túc. Mỗi ngày, Vương thị bồi bổ lúc thì bát canh cá, cháo gà lúc thì cháo óc heo. Trong lòng Thịnh Hoành sốt ruột muốn đi hỏi han mấy câu, nhưng ngoài lại bình tĩnh cầm cuốn "Đạo Đức Kinh" lên giả bộ.
Chỉ có viên thư ký nhỏ tuổi, Minh Lan, là không có tính giác ngộ chính trị. Hai bà cháu ngồi trên giường, trước song cửa sổ ăn món khoai từ trộn với đậu đỏ, gạo xay nhỏ, hấp, vừa mới được lấy ra khỏi lồng. Đây là món ăn vặt phía Nam, Minh Lan vừa mới nghĩ ra. Hai bà cháu ăn, miệng còn vương vấn hương thơm. Minh Lan mơ màng nói: "..Oa! Ăn ngon thật...Còn một ít để tối bà nội ăn khuya cho ấm bụng."
Thịnh lão phu nhân cầm khăn ướt lau tay, nói: "Đem một ít đưa cho Bách nhi ăn lấy sức, thi cử không dễ dàng gì, đây cũng là việc mang đến vinh quang cho họ Thịnh chúng ta, sau này cũng có lợi cho các con." Nghĩ một lúc rồi nói tiếp: "Lần trước con may cho Đống nhi cái túi sách kia, bà thấy rất được. May cho anh con một cái, mang đi thi, những việc khác tạm gác lại, làm cho anh trước đã. Anh con sẽ nhớ đến tình này."
Minh Lan gật đầu. Lúc đó, nàng thấy gã sai vặt bên người Đống nhi sức yếu, đi học mang rất nhiều đồ, phải tự mình cầm, nghĩ làm cho nó cái túi ba ngăn lớn đeo hai bên vai, dây đeo thêu hoa văn, mây trắng trời xanh cỏ biếc các kiểu, lấy sợi thun bị đứt ở chuỗi tràng hạt đàn hương của Thịnh lão phu nhân làm dây chun, vừa nhẹ vừa tiện lại dễ nhìn. Đống nhi có vẻ cũng thích.
Sau khi khẳng định tay nghề của bản thân, Minh Lan vô cùng hào hứng. Lần trước Trường Bách đưa đến đôi cá vàng, nàng liền làm bộ bao quạt màu thạch thanh hình mai, lan, trúc, cúc, mang sang. Trường Bách rất thích, về liền đưa ống đựng bút Đồng Thành đặc biệt bằng trúc đan hoa qua.
Minh Lan cảm thấy quyết định về phương hướng học tập của mình ban đầu vô cùng chính xác. Con gái có thể lựa chọn con đường học hành của bản thân, còn con trai chỉ có thể cố gắng vì một mục tiêu duy nhất, thi cử.
Thi cử có nhiều chỗ tốt, thi tốt có thể làm quan, thi kết quả thường thường cũng có thể làm lại(chức vụ không có phẩm cấp), thi không tốt có thể làm thầy giáo tư thục ở quê, quan trọng nhất chính là một khi có công danh liền được miễn thuế, mặc dù là tú tài nhưng thấy quan huyện không phải quỳ xuống. Đối với dân thường, thi cử có ý nghĩa trọng đại, đó là thay đổi vận mệnh. Đối với Thịnh Trường Bách, làm quan là chuyện rất hệ trọng. Mặc dù anh ấy là con dòng chính nhưng cũng phải dựa vào bãn lĩnh của mình để thăng quan tiến chức, bằng không sự phồn thịnh của họ Thịnh cũng chỉ được một hai đời này.
Đó đều lời Thịnh lão phu nhân nói, lúc nói còn dùng giọng trịnh trọng tỏ ý nghiêm túc. Minh Lan lặng lẽ nhìn trộm bà vài lần. Từ rất lâu, trước kia, Minh Lan phát hiện bà nội rất kì lạ, xuất thân hầu phủ, con nhà quyền quý, nhưng đối với loại con ông cháu cha rất khinh thường. Dựa vào thực lực bản thân thi cử làm quan bà rất vừa lòng. Chắc là, lúc còn trẻ bà chính là coi trọng cha Thịnh Hoành, Thám Hoa Lang văn thơ lỗi lạc.
Minh Lan một bên xác định tình hình, một bên thò tay cầm lấy bánh, nhưng lại sờ vào khoảng không, phát hiện Thịnh lão phu nhân đã bảo Phòng ma ma cất điểm tâm vào hộp mang đi. Thịnh lão phu nhân quay lại thấy bàn tay bé nẫn giữa không trung, nhướng mày, tận tình khuyên nhủ: "Minh nhi à! Nghe lời bà nội, con mỗi ngày một lớn, không thể ăn uống như lúc còn bé được, béo lên mặc váy áo sẽ rất xấu."
Minh Lan xấu hổ thu móng vuốt lại. Nàng không phải đang che giấu ngụy trang sắc đẹp đi hay sao!